چگونه برنامه هفتگی مدرسه را طراحی کنیم

برنامه هفتگی مدرسه

نحوه تنظیم برنامه هفتگی مدارس

برنامه هفتگی از دیرباز یکی از دغدغه‌های مدیران مدارس بوده و هست. انتظارات معلمان، وجود مشکلاتی مانند، ناجور بودن ساعات هفتگی بعضی از همکاران، اصرار همکاران برای حضور در مدرسه در روزهای خاص ، عدم استقبال از روزهای آخر یا اول هفته، کمبود معلمان در بعضی از رشته‌های بخصوص، عدم همکاری سایر مدیران در خصوص معلمانی که در چندین مدرسه تدریس دارند، سازماندهی دیر وقت ادارات و مشخص کردن محل تدریس معلمان، چرخشی بودن تعدادی از مدارس و ثابت بودن تعدادی دیگر، مرخصی‌های استعلاجی، حج و ... جزو عواملی هستند که مدیران را در تنظیم برنامه هفتگی مطلوب در تنگنا قرار می دهند.

البته در راستای تنظیم برنامه هفتگی قوانینی داریم که مدیران محترم مدارس در صورت رعایت آن با مشکلات کمتری دست به گریبان خواهند بود؛ مثلاً مدیران موظف نیستند حتماً شش ساعت تدریس یک همکار رادر یک روز در برنامه هفتگی بگنجانند،یا اینکه 24 ساعت تدریس همکار را در چهار روز تنظیم کنند ،گاهی متأسفانه بعضی از همکاران در سازماندهی نیروی انسانی با گرفتن ابلاغ تدریس 12 ساعت برای یک مدرسه و 12 ساعت به مدرسۀ دیگر و پافشاری برای هر دو مدیر مدرسه برای تنظیم برنامه هفتگی در روزهای خاص،با استفاده از شیفت مخالف بودن مدرسه قصد دارد 24 ساعت را در دو روز تدریس کند که این مورد با هیچ فرآیند علمی و حتی قوانین و آیین نامه ها سازگاری نداشته و جزشکست تحصیلی برای دانش آموزان آن مدارس و خستگی جسمی و روحی خود چیزی به ارمغان نخواهد آورد .   

در دستورالعملی که معاونت آموزش متوسطه به استانها ارسال نموده است ،برنامه هفتگی بدین صورت تعریف شده است :

برنامه ریزی هفتگی یعنی تهیه و تنظیم جدولی بر اساس دروس مورد نیاز دانش آموزان در هر سال و رشته تحصیلی بنحوی که بتوانند با صرف کمترین وقت ،بیشترین استفاده مطلوب را از نیروی انسانی ،امکانات و فضای آموزشی بعمل آورند.

برای تنظیم برنامه هفتگی می توان از دو مدل مشهور استفاده کرد:

1- مدل تنظیم دروس بر اساس نیروی موجود ( روش سنتی )

2- تنظیم برنامه بر اساس تخصیص هر کلاس به یک درس خاص(کلاسهای موضوعی )

در هر دو صورت اطلاعات زیر برای تنظیم برنامه هفتگی مورد نیاز است:

1-آمار دانش آموزان بر حسب رشته و پایه

2- دانستن حداقل و حداکثر تراکم دانش آموزی در هر کلاس که معمولاً توسط ادارات آموزش و پرورش سیاست گذاری می شود.

3-تعداد فضاهایی استاندارد و قابل استفاده  در هر شیفت

4- تعداد دبیران هر رشته بر حسب ساعت تدریس

5- اطلاعات مربوط به تمایل و توانمندی همکاران برای تدریس در یک پایه خاص یا یک درس از مجموعه دروس رشتۀ مرتبط وی، برای مثال: سه نفر دبیر ریاضی برای یک دبیرستان الزاماً بدین معنی نیست که همه آنها باید از هر درس زیر مجموعه مانند ،ریاضی،جبر و احتمال ،مثلثات ،حساب و دیفرانسیل باید چند ساعتی را تدریس کنند،هرچند یک نفر دبیر ریاضی باید در همۀ اینها تخصص داشته باشد ؛ولی تقسیم دروس بر مبنای عملکرد قبلی و توفیقاتی که در تدریس یک درس به دست آورده و همچنین علاقمندی و تمایل آن باید مدنظر قرار گیرد، ضمناً تقسیم دروس باعث تبحر معلم در آن درس گشته و موجب داشتن هندسۀ ذهنی منظم در معلم برای حاضر شدن در کلاس درس می‌شود.  

6-  داشتنن اطلاعات از تقویم 37 هفته ای آموزشی برای تنظیم دروس در برنامه هفتگی

7-  داشتن اطلاعات ازهمکارانی که در حال ادامه تحصیل هستند و روزهای خاصی را نمی توانند در مدرسه حضور یابند.

برای مثال:

اگرتعطیلات سال غالباً در روز خاصی نیست و در طول روزهای هفته پراکنده است مشکل خاصی در تنظیم برنامه هفتگی نخواهیم داشت ولی اگر 4یا5 روز در یک روز هفته مانند دوشنبه می باشد باید تدبیری اتخاذ کرد تا کسری ساعت آموزشی دروس مربوط به آن روز بی اثرگردد مانند: جابجایی برنامه در وسط سال یا هر زمانی که تعطیلات مذکور به نصف رسیده،با یک روز دیگر،مثلاً بعد از پایان نوبت اول،دروس روز دوشنبه را با چهار شنبه تعویض می کنیم و این موضوع را ضمن لحاظ در اول سال به اطلاع همکاران نیز می رسانیم. یا با دایر کردن کلاس جبرانی و تقویتی  با استفاده از مصوبۀ ششصدو بیستمین جلسۀ شورای عالی آموزش و پرورش تحت عنوان "آیین نامۀ خدمات آموزشی و رورشی فوق برنامه در مدارس" و دستورالعمل مربوط به آن کسری ساعت آموزش را جبران کرد.شایان ذکر است که نباید دروسی راکه در هر هفته فقط یک جلسه دایر است در اینگونه روزها سازماندهی کرد.مانند ورزش

7- جمع آوری اطلاعات مربوط به همکارانی که در طول سال به دلایلی از مرخصی بلند مدت استفاده خواهند نمود.

8- استعلام از اداره مربوطه در مورد کسر نیروی انسانی

در صورت کسر نیروی انسانی ،باید از پراکندگی دروسی که هنوز به آن نیرو اختصاص داده نشده است در طول برنامه هفتگی جلوگیری کرد .فرض کنید مدرسه شما شش ساعت معلم عربی کسر دارد کسرها را باید x  فرض کرده و برای روز مشخصی برنامه نوشت که در صورت تامین نیرو به هر شکل مرسوم ،موظفی،حق التدریسی و ...مشکلی در تدریس نداشته باشد ، ضمناً این نکته را در نظر بگیرید که احتمال دارد در نهایت معلمان مدرسۀ خود شما که درآن رشته تدریس می کنند آن را بصورت حق التدریسی تدریس کنند ،پس باید در تنظیم برنامه با فرض x روز متفاوتی در برنامه لحاظ کرد که با دروس موظفی وی در همان روز و ساعت تداخل نداشته باشد.

9- اگر تنها محل ورزش دانش آموزان شما فقط حیاط مدرسه است بیشتر از 18 کلاس در طول هفته برای شما امکان پذیر نخواهد بود.

سه جلسه در هر روز،و شش روز در هر هفته،دیگر برای کلاس نوزدهم امکان حضور در حیاط مدرسه نخواهد بود. یا باید سازماندهی کلاسها را در هر شیفت بیش از هیجده کلاسی نگیرید،یا به فکر محل دیگری باشید یا باید دبیر یا دبیران ورزش از الگوها و رشته های مختلف ورزش که هم در کلاس و هم در محوطه امکان اجرای آن هست بصورت متناوب استفاده کنند تا هرکلاس از حداقل امکانات ،حداکثر استفاده را کرده باشد.

10- در خصوص کارگاه و آزمایشگاه نیز باید در دوره اول متوسطه (راهنمائی تحصیلی ) علوم و حرفه وفن و در دوره دوم متوسطه دروس فیزیک،زیست شناسی ،شیمی،کامپیوترو...را طوری در برنامه هفتگی تنظیم نمود که همه کلاسها امکان استفاده از وسایل کمک آموزشی را بعنوان یک متغییر مهم در تعمیق یادگیری داشته باشند البته این درصورتی است که از مدل اول برنامه هفتگی استفاده کنیم ولی اگر از مدل دوم برنامه هفتگی یعنی تخصیص هرکلاس به یک درس خاص(کلاسهای موضوعی ) استفاده کنیم بخش اعظمی از این مشکلات رفع می شود.

11- داشتن اطلاعات در مورد دروسی که افت تحصیلی بیشتری دارند ورعایت مطلوبترین جایگاه در برنامه هفتگی و استفاده از مجرب ترین معلم 

12- تنظیم برنامه هفتگی را از پایه های بالاتر و از دروسی که در معلمان آن محدودیت کمی و کیفی داریم شروع کنید.

13- با اداره مربوطه هماهنگی کنید تا کل ساعات موظف همکاران را به یک مدرسه اختصاص دهد تنظیم برنامه هفتگی برای معلمی که نصف ساعات موظفی خود را در یک مدرسه و نصف دیگر را در مدرسۀ دیگری داراست ضمن مشکل بودن،و الزام به هماهنگی با مدیر مدرسۀ دیگر،معمولاً تعدادی از اصول و نکات لازم در برنامه هفتگی را مخدوش می کند.

14- در یک کلام،باید اصل مهم دانش آموز محوری در تنظیم برنامه هفتگی بر معلم محوری ارجعیت داشته باشد.

15- بهترین زمان مناسب برای دروس انتزاعی که به فعالیت ذهنی بیشتری نیاز دارد ساعت اولیه صبح می باشد.

16- اگر دبیران متعددی در یک رشته مانند ریاضیات دارید و هر کدام در پایه ها و عناوین مختلف تدریس می کنند سعی کنند در روزهای مشترک باشد تا تعامل آنها با یکدیگر و یا تشکیل جلسات گروههای آموزشی آن درس با مشکل مواجه نشود و همۀ همکاران آن رشته در دسترس باشند.